Na pewno większość z Was czytała albo oglądała kontrowersyjny niegdyś “Kod da Vinci” Dana Browna, w którym pojawiła się tajemnicza liczba phi, fotografom szerzej znana w regule złotego podziału (golden ratio). Jest to kolejna zasada, którą kierujemy się podczas robienia zdjęć. Wspominaliście o niej często przy okazji opisywania reguły trójpodziału.  Szczerze powiedziawszy zawsze miałam problemy z rozróżnieniem tych dwóch zasad. Nadal na pierwszy rzut oka wydają się bardzo podobne. I tu i tu chodzi o matematykę i proporcje miedzy bokami. Jednak, jak się dokładniej przyjrzeć, możemy dostrzec różnice, a i ich historia jest inna…

Boska proporcja

Nazywana też złotą proporcją, czyli podział odcinka na dwie części w taki sposób, aby stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Nie rozumiecie? Też bym nie zrozumiała. Jest jeszcze drugi rodzaj wyjaśnienia tej zależności: długość dłuższej części odcinka jest średnią arytmetyczną długości krótszej części i całego odcinka.

Tutaj mała ilustracja do tych zawiłych treści:
Wartość tego magicznego stosunku nazywana jest złotą liczbą i wynosi w przybliżeniu 1,618

Złoty podział znany był już w starożytności i wykorzystuje się go prawie wszędzie: w architekturze, sztuce, fotografii ale i ekonomii, marketingu, czy przy projektowaniu okładek książek i wyglądu elektroniki.

Z treści teoretycznych przyda nam się jeszcze pojęcie złotego prostokąta – to on jest nam najbardziej potrzebny przy kadrowaniu. To taki prostokąt, w którym stosunek dłuższego boku do krótszego jest równy złotej proporcji (co wygląda bardzo estetycznie). Może on też zostać rozcięty na kwadrat i mniejszy prostokąt o tych samych proporcjach, co rozcinany.

I jeszcze równanie dla przypomnienia:

Uff, najtrudniejsze mamy już za sobą, teraz same przyjemne konkrety (mam nadzieję).

Złoty podział w fotografii

Znając zasadę złotego podziału możemy sprytnie wykorzystać ją przy komponowaniu zdjęć. Dzielimy kadr za pomocą 4 linii zgodnie ze złotą regułą, dzięki temu otrzymujemy tzw. siatkę złotego podziału. Przecięcia linii wyznaczają nam mocne punkty kadru, czyli miejsca, w których najlepiej umieścić najważniejsze dla nas elementy obrazu. Mocne punkty z jednej strony znajdują się dość blisko od centrum zdjęcia, z drugiej – są od niego wyraźnie odsunięte. Takie ułożenie obiektów w kadrze pozwoli nam silnie zaznaczyć związek między nimi i zachować harmonijny wygląd całego kadru.

Poziome linie są też dobrym wyznacznikiem dla umieszczenia np. horyzontu albo podzielenia kadru ze względu na wyraźnie wyróżniające się kolory, jak w zdjęciu poniżej:

Złota spirala

To właśnie ona wyskakuje nam w Google, gdy wpiszemy hasło “złoty podział”. Złota spirala opiera się na zasadzie złotego podziału. Powstaje, gdy złoty prostokąt podzielimy na kwadrat i mniejszy złoty prostokąt (możemy tak robić w nieskończoność), a następnie w powstałych tak kwadratach będziemy rysować łączące się ze sobą ćwiartki okręgów. No i właśnie z tych ćwiartek tworzy nam się spirala:

Wykorzystanie spirali przy kadrowaniu sprawia, że zdjęcia wydają nam się niemal hipnotyzujące. Wzrok prowadzony jest z jednego końca kadru do mocnego punktu. Obraz jest harmonijny ale też wciągający.

 

Początki psychologii sztuki

Gustaw Teodor Fechner (1801-1887) jest uznawany za jednego z ojców psychologii eksperymentalnej, a przyczynił się także do rozwoju psychologii sztuki, a dokładniej psychologii estetyki.

Fechner zastanawiał się, czy da się określić ogólne kryteria piękna, czy raczej jego postrzeganie jest indywidualną sprawą każdego z nas. Aby zbadać poczucie estetyki postanowił wykorzystać zasadę złotego podziału, a dokładniej złotego prostokąta. Do swojego eksperymentu przygotował papierowe prostokąty o różnych długościach krawędzi. Figury miały stosunek proporcji boków zgodne ze złotym podziałem albo bardzo się od niego różniły.  Fechner pytał badanych, które prostokąty podobają się im najbardziej. Chciał sprawdzić, czy te ze złotymi proporcjami będą częściej wybierane od innych. Okazało się, że uczestnikom bardziej spodobały się złote prostokąty (pre­fe­ro­wa­ła go nie­co po­nad jed­na trze­cia ba­da­nej gru­py), co bardzo ucieszyło psychologa.

Co prawda, później okazało się, że nie da się potwierdzić jego badań. Podczas eksperymentu zadziałała zasada czystej ekspozycji (pisałam o niej tutaj). Po prostu badanym podobały się te prostokąty, których proporcje były im najlepiej znane, ponieważ w tamtych czasach zasada złotego podziału była bardzo popularna.  Naj­now­sze szcze­góło­we ba­da­nia, z 2008 roku, prze­pro­wa­dzo­ne przez ze­spół pod kie­row­nic­twem Chri­sa McMa­nu­sa z Uni­ver­si­ty Col­le­ge Lon­don wska­zu­ją, że „z prze­szło stu­let­niej pra­cy do­świad­czal­nej wy­ni­ka, iż zło­ty po­dział od­gry­wa fak­tycz­nie nie­wiel­ką rolę nor­ma­tyw­ną w pre­fe­ren­cjach ba­da­nych w za­kre­sie pro­sto­ką­tów”.

Niemniej jednak, eksperymenty Fechnera znacznie przyczyniły się do rozwoju badań poświęconych estetyce i jesteśmy mu za to bardzo wdzięczni.

Złoty podział a postrzeganie

Adrian Bejan, profesor inżynierii mechanicznej w Duke’s Pratt School of Engineering, tłumaczy nam, dlaczego złoty podział występuje wszędzie wokół nas. Otóż oczy skanują obraz dużo szybciej, gdy ma on formę złotego podziału. Dużo łatwiej jest nam analizować obraz, gdy obserwujemy go patrząc od jednego boku do drugiego (od lewej do prawej ), niż gdy robimy to z góry na dół. Tłumaczy to przystosowaniem ewolucyjnym – kiedyś niebezpieczeństwo nadchodziło głównie z boku, lub tyłu. Dlatego jednostki, które szybciej wykształciły w sobie umiejętność efektywnego skanowania otoczenia miały większe szanse na przeżycie. Więcej na ten temat w tym artykule.
 .
.

 .

Złoty podział czy reguła trójpodziału?

Pozostała do poruszenia jeszcze jedna kwestia. Jaka jest różnica między regułą złotego podziału, a trójpodziału? Wszystko wskazuje na to, że zasada trójpodziału jest po prostu uproszczoną wersją złotego podziału. Niemniej jednak nie można stawiać między nimi znaku równości. Jedna i druga mają swoją ciekawą historię i warto potrafić je rozróżnić.
.
Mam też dla Was pliki do ściągnięcia. Siatki z rozszerzeniem psd, które możecie ściągnąć i nałożyć na swoje zdjęcie, by sprawdzić jaka reguła została zastosowana:
1. Siatka złotego podziału
2. Siatka złotej spirali
.
I ciekawe linki:
.
Która z reguł jest Wam bliższa? Którą stosujecie częściej? A może znacie jakieś ciekawostki, którymi chcielibyście się podzielić?

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

3.9 15 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

34 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments
Mateusz Kuchciński
Mateusz Kuchciński
22 lutego 2017 19:37

Szczerze ? Spadłaś mi dzisiaj z tym z nieba. Właśnie chciałem przeczytać coś o złotym podziale bo kiedyś, gdzieś widziałem. Zacząłem robić zdjęcia więc będę zaglądał 🙂

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Mateusz Kuchciński
22 lutego 2017 19:54

Ciesze się i zapraszam częściej 🙂

Bibi Blue
Bibi Blue
22 lutego 2017 19:39

bardzo ciekawy artykuł, myślę, ze zostanę na dłużej, poszukiwałam bloga o fotografii, która jest mi niezbędna do fotografowania moich bizuteryjek 🙂

Karolina Kary B
Karolina Kary B
22 lutego 2017 20:31

A najfajniej jak się już te reguły zna i zaczyna je świadomie łamać 🙂

Justyna Błach
Justyna Błach
22 lutego 2017 21:37

super! przyda mi się bardzo 🙂

Monika Juniewicz
Monika Juniewicz
22 lutego 2017 22:43

Znowu się czegoś u Ciebie nauczyłam 🙂 Może dzięki Twoim artykułom w końcu zacznę robić zdjęcia, które będą mi się podobać 😉

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Monika Juniewicz
23 lutego 2017 10:39

Pochwal się efektami, chętnie zobaczę! 🙂

Marina Furdyna
Marina Furdyna
23 lutego 2017 10:57

I dobrze, ze sie o tym powtarza, bo czasami widze takie nabalaganione zdjecia… A najgorzej,kiedy robi to jakis fotograf za kase.. No ale, na szczescie na nauke nigdy za pozno 🙂

Maciej Wojtas
Maciej Wojtas
23 lutego 2017 14:11

Złoty podział w fotografii / malarstwie – to pikuś 🙂
Jak i czy da się go zastosować w pisaniu tekstów – oto jest pytanie… 😀

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Maciej Wojtas
23 lutego 2017 15:32

Złoty podział może i nie ale trójpodział jak najbardziej 🙂 1/3 tekstu to wstęp+zakończenie, 2/3 – treść właściwa 😉

Maciej Wojtas
Maciej Wojtas
Reply to  Emilia Mańk
23 lutego 2017 16:01

Dobre! 🙂
Jak widać – nie ma głupich pytań 😉
Zresztą, sam o tym ostatnio pisałem, więc… http://maciejwojtas.pl/tajemnica/

Monika | Konfabula.pl
Monika | Konfabula.pl
23 lutego 2017 16:09

Dzięki za siatki – przydadzą się, bo chcę nauczyć się dobrze edytować i kadrować zdjęcia.

Kat Nems
Kat Nems
23 lutego 2017 17:42

Ja uwielbiam każdy Twój artykuł Emilia:))
Czekam na więcej!

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Kat Nems
23 lutego 2017 17:50

To zapraszam za jakieś 30 minut – będzie nowy 😉

eV
eV
23 lutego 2017 23:27

Bardzo przystępnie to opisałaś. Będę śledzić bloga!

Wojtek| Bielecki.es
Wojtek| Bielecki.es
24 lutego 2017 02:05

O “masakro” nigdy tego aż tak matematycznie nie rozbijałem. 😉 Staram się dużo fotografować, bo to uwielbiam, ale jeśli tylko mogę i nadarza się okazja to staram się te zasady także łamać. 😉

Andrzej Kidaj - kidaj.ad3.eu
Andrzej Kidaj - kidaj.ad3.eu
24 lutego 2017 11:41

Szkoda, że w aparatach (przynajmniej w tych, z którymi ja miałem do czynienia) można włączyć siatkę trójpodziału, ale ze złotym podziałem jest gorzej.

Magda Ostrowska | Dopracowani
Magda Ostrowska | Dopracowani
24 lutego 2017 13:24

Nie jestem przekonana czy na pewno zrozumiałam różnicę ale też żaden ze mnie paparazzo, a jedynie użytkownik Instagram. Dlatego trójpodział, który staram się stosować chyba wystarczy. Jak myślisz? 🙂

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Magda Ostrowska | Dopracowani
24 lutego 2017 13:36

Myślę, że trójpodział w zupełności wystarczy. Mocne punkty i tak są mniej więcej w podobnych miejscach, a zdjęć nie robi się z linijką w ręku 😉

CzekoAda
CzekoAda
24 lutego 2017 13:33

Bardzo przydatny wpis!

Czarna Skrzynka
Czarna Skrzynka
24 lutego 2017 13:55

Toż fotografia to prawie jak wyższa… matematyka! 🙂

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Czarna Skrzynka
24 lutego 2017 14:22

Oj tak, niedługo się okażę, że więcej w niej matematyki niż sztuki 😀

Andrzej Kidaj - kidaj.ad3.eu
Andrzej Kidaj - kidaj.ad3.eu
Reply to  Emilia Mańk
24 lutego 2017 14:36

Byście się zdziwiły, ile matematyki w swojej sztuce miał Leonardo 🙂

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Andrzej Kidaj - kidaj.ad3.eu
24 lutego 2017 14:38

Oj taak 😀 Ten to w ogóle skomplikowane dzieła tworzył. Czytałam o Mona Lisie przy okazji poszukiwania materiałów do tekstu.

Marta z Chytra Sztuka
Marta z Chytra Sztuka
24 lutego 2017 14:07

Prowadziłam kiedyś zajęcia w szkole tzw zintegrowane (matematyka, plastyka, muzyka), gdzie odkrywaliśmy właśnie złotą spiralę. Teraz do tej wiedzy dołączam jeszcze zastosowanie w fotografii. Dzięki! ♥

Doris EM
Doris EM
24 lutego 2017 19:06

Rewelacyjne porady! Dziękuję <3

trackback
Ze Źródeł #113 » kubaosinski.eu
24 lutego 2017 20:00

[…] Kompozycja – złoty podział w fotografii – Psychologia fotografii – Coś o kompozycji w fotografii. […]

oliwia
oliwia
24 lutego 2017 21:12

Nawet bez wiedzy o podziałach fotografujemy, próbując stworzyć ładną kompozycję 🙂 artysta zawsze dąży do harmonii 🙂

artoffoto.eu
artoffoto.eu
25 lutego 2017 02:08

Techniczne zagadnienia zawsze wydają się być trudne do zrozumienia, ale tutaj w bardzo przystępny sposób wyjaśnione.

Angelika J. Stankowska
Angelika J. Stankowska
28 lutego 2017 15:03

Bardzo przydatny tekst 🙂 Jestem na początku mojej przygody z fotografią i niektóre zagadnienia wydają mi się dość skomplikowane. Dziękuję za wytłumaczenie zagadnienia złotego podziału w bardzo przystępny sposób 😉

Natalia Sławek
Natalia Sławek
2 marca 2017 13:46

To zdjęcie pary na trawie podpięłabym pod kompozycję symetryczną, nie złoty podział 🙂 Złota spirala to trudny typ kompozycji i niestety, ale te zdjęcia też nie do końca pokrywają się z zasadami złotej spirali. To z parą to już na milion procent nie. Ale tak jak mówiłam, spirala (golden ratio) trudna jest i kapryśna w swej naturze.

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Natalia Sławek
2 marca 2017 15:01

Też mi średnio pasowały, muszę je podmienić w wolnym czasie 🙂

Emilia Mańk
Emilia Mańk
Reply to  Emilia Mańk
2 marca 2017 21:21

Poprawione 😉

Marek Krystosiak
Marek Krystosiak
5 marca 2017 16:31

Ciekawa seria artykułów o kompozycji, zwłaszcza dodatkowe informacje. Chciałbym jednak dodać i ostrzec, iż czasami zbyt ścisłe przestrzeganie zasad podziału kadru może zgubić, wprowadzając sztuczność, nudę i przewidywalność. Podział musi współgrać z innymi istotnymi składowymi kompozycji, np. równowagą i liniami kompozycji. No i… właśnie łamanie zasad jest podstawą stylu. Aha, a wracając do podziałów – warto wspomnieć też o jeszcze jednym podziale – ukośnym.