Na pewno większość z Was czytała albo oglądała kontrowersyjny niegdyś “Kod da Vinci” Dana Browna, w którym pojawiła się tajemnicza liczba phi, fotografom szerzej znana w regule złotego podziału (golden ratio). Jest to kolejna zasada, którą kierujemy się podczas robienia zdjęć. Wspominaliście o niej często przy okazji opisywania reguły trójpodziału.  Szczerze powiedziawszy zawsze miałam problemy z rozróżnieniem tych dwóch zasad. Nadal na pierwszy rzut oka wydają się bardzo podobne. I tu i tu chodzi o matematykę i proporcje miedzy bokami. Jednak, jak się dokładniej przyjrzeć, możemy dostrzec różnice, a i ich historia jest inna…

Boska proporcja

Nazywana też złotą proporcją, czyli podział odcinka na dwie części w taki sposób, aby stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Nie rozumiecie? Też bym nie zrozumiała. Jest jeszcze drugi rodzaj wyjaśnienia tej zależności: długość dłuższej części odcinka jest średnią arytmetyczną długości krótszej części i całego odcinka.

Tutaj mała ilustracja do tych zawiłych treści:
Wartość tego magicznego stosunku nazywana jest złotą liczbą i wynosi w przybliżeniu 1,618

Złoty podział znany był już w starożytności i wykorzystuje się go prawie wszędzie: w architekturze, sztuce, fotografii ale i ekonomii, marketingu, czy przy projektowaniu okładek książek i wyglądu elektroniki.

Z treści teoretycznych przyda nam się jeszcze pojęcie złotego prostokąta – to on jest nam najbardziej potrzebny przy kadrowaniu. To taki prostokąt, w którym stosunek dłuższego boku do krótszego jest równy złotej proporcji (co wygląda bardzo estetycznie). Może on też zostać rozcięty na kwadrat i mniejszy prostokąt o tych samych proporcjach, co rozcinany.

I jeszcze równanie dla przypomnienia:

Uff, najtrudniejsze mamy już za sobą, teraz same przyjemne konkrety (mam nadzieję).

Złoty podział w fotografii

Znając zasadę złotego podziału możemy sprytnie wykorzystać ją przy komponowaniu zdjęć. Dzielimy kadr za pomocą 4 linii zgodnie ze złotą regułą, dzięki temu otrzymujemy tzw. siatkę złotego podziału. Przecięcia linii wyznaczają nam mocne punkty kadru, czyli miejsca, w których najlepiej umieścić najważniejsze dla nas elementy obrazu. Mocne punkty z jednej strony znajdują się dość blisko od centrum zdjęcia, z drugiej – są od niego wyraźnie odsunięte. Takie ułożenie obiektów w kadrze pozwoli nam silnie zaznaczyć związek między nimi i zachować harmonijny wygląd całego kadru.

Poziome linie są też dobrym wyznacznikiem dla umieszczenia np. horyzontu albo podzielenia kadru ze względu na wyraźnie wyróżniające się kolory, jak w zdjęciu poniżej:

Złota spirala

To właśnie ona wyskakuje nam w Google, gdy wpiszemy hasło “złoty podział”. Złota spirala opiera się na zasadzie złotego podziału. Powstaje, gdy złoty prostokąt podzielimy na kwadrat i mniejszy złoty prostokąt (możemy tak robić w nieskończoność), a następnie w powstałych tak kwadratach będziemy rysować łączące się ze sobą ćwiartki okręgów. No i właśnie z tych ćwiartek tworzy nam się spirala:

Wykorzystanie spirali przy kadrowaniu sprawia, że zdjęcia wydają nam się niemal hipnotyzujące. Wzrok prowadzony jest z jednego końca kadru do mocnego punktu. Obraz jest harmonijny ale też wciągający.

Początki psychologii sztuki

Gustaw Teodor Fechner (1801-1887) jest uznawany za jednego z ojców psychologii eksperymentalnej, a przyczynił się także do rozwoju psychologii sztuki, a dokładniej psychologii estetyki.

Fechner zastanawiał się, czy da się określić ogólne kryteria piękna, czy raczej jego postrzeganie jest indywidualną sprawą każdego z nas. Aby zbadać poczucie estetyki postanowił wykorzystać zasadę złotego podziału, a dokładniej złotego prostokąta. Do swojego eksperymentu przygotował papierowe prostokąty o różnych długościach krawędzi. Figury miały stosunek proporcji boków zgodne ze złotym podziałem albo bardzo się od niego różniły.  Fechner pytał badanych, które prostokąty podobają się im najbardziej. Chciał sprawdzić, czy te ze złotymi proporcjami będą częściej wybierane od innych. Okazało się, że uczestnikom bardziej spodobały się złote prostokąty (pre­fe­ro­wa­ła go nie­co po­nad jed­na trze­cia ba­da­nej gru­py), co bardzo ucieszyło psychologa.

Co prawda, później okazało się, że nie da się potwierdzić jego badań. Podczas eksperymentu zadziałała zasada czystej ekspozycji (pisałam o niej tutaj). Po prostu badanym podobały się te prostokąty, których proporcje były im najlepiej znane, ponieważ w tamtych czasach zasada złotego podziału była bardzo popularna.  Naj­now­sze szcze­góło­we ba­da­nia, z 2008 roku, prze­pro­wa­dzo­ne przez ze­spół pod kie­row­nic­twem Chri­sa McMa­nu­sa z Uni­ver­si­ty Col­le­ge Lon­don wska­zu­ją, że „z prze­szło stu­let­niej pra­cy do­świad­czal­nej wy­ni­ka, iż zło­ty po­dział od­gry­wa fak­tycz­nie nie­wiel­ką rolę nor­ma­tyw­ną w pre­fe­ren­cjach ba­da­nych w za­kre­sie pro­sto­ką­tów”.

Niemniej jednak, eksperymenty Fechnera znacznie przyczyniły się do rozwoju badań poświęconych estetyce i jesteśmy mu za to bardzo wdzięczni.

Złoty podział a postrzeganie

 .

Złoty podział czy reguła trójpodziału?

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz